wojna trzynastoletnia

Po wojnie z zakonem krzyżackim, która skończyła się pokojem toruńskim w 1411 roku, zakon dotknął kryzys zewnętrzny. Rycerstwo jak i inne miast zakonu były wrogo nastawione do Krzyżaków. W ten sposób utworzono Związek Pruski który obejmował i skupiał takie miasta jak: Gdańsk, Chełmno, Toruń. Związek Pruski dążył do uzyskania praw, które były powszechne w innych państwach. Krzyżacy nie byli w stanie poradzić sobie z wzrastającą siłą organizacji i dlatego odwołał się do papieża, który nałożył na Związek ekskomunikę. Również cesarz w roku 1453 nakazał rozwiązać Związek i nałożył na niego niego kary finansowe i skazał na śmierć 300 jego członków. Jednak nie przeszkodziło to działaczom związku. 4 lutego 1454 roku wybuchło powstanie. Zaatakowano zamek krzyżacki w Toruniu, a następnie Wielki Młyn w Gdańsku. Potem zwrócili się do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o włączenie Prus do Korony Polskiej. 22 lutego 1454 roku król Kazimierz wypowiedział Zakonowi wojnę. Zaś 6 marca 1454 król podpisał akt inkorporacji Prus. W tym czasie miasta pruskie opanowały prawie całe Prusy. Zaś Zakonowi Krzyżackiego pozostały jedynie Malbork, Chojnice i Sztum. 1454 – jesień 1455 Polska przeżywała wówczas kryzys władzy królewskiej. Szlachta domagała się od króla nadania przywilejów. Dotyczyły one niemożności podejmowania decyzji o zwołaniu pospolitego ruszenia przez króla oraz podniesienia podatków bez wcześniejszej zgody zjazdów ziemskich. Kazimierz musiał przystać na żądania szlachty, która groziła, że nie przystąpi do wojny. Usatysfakcjonowana szlachta ruszyła na twierdzę Chojnice. Ponieśli oni tam klęskę. (1455–1458) Pieniądze na armię król uzyskał dzięki pomocy bogatych miast pruskich. Dzięki wsparciu król zdołał opłacić armię. Pierwsza znacząca bitwa rozegrała się na morzu w pobliżu Bornholmu. Flota Krzyżaków, wspierana przez duńska została pokonana. Rok po bitwie(1457) Polacy uzyskali Malbork pokonując wojska czeskie, walczące po stronie Zakonu. Miasto utracono bardzo szybko, bo już 28 września, jednak zamek pozostał w ręku wiernego Polsce Ulryka Czerwonki. W lipcu 1458 roku Piotr z Szamotuł zdobył zamek w Papowie Biskupim. 2 października 1458 roku zawarto 9-miesięczny rozejm. lipiec 1459 – wrzesień 1463 Polacy w 1460 roku odzyskali miasto Malbork. W 1462 roku Krzyżacy przeprowadzili kilka akatów i zdobyli zamki Welawa, Bartoszyce, Frydląd, Kętrzyn, Golub i po długim oblężeniu Brodnicę. Polacy w połowie 1462 roku posiadali już tylko Żuławy z Gdańskiem, Elbląg, Frombork, połowę Ziemi chełmińskiej, południowe Pomorze i Nidzicę. W efekcie tych porażek król Kazimierz IV Jagiellończyk zerwał ostatecznie z koncepcją wykorzystywania pospolitego ruszenia i mianował nowego wodza, burgrabiego krakowskiego Piotra Dunina, który dowodził zaciężną już armią polską. Przeprowadził on od strony morza atak na Sambię, a następnie odblokował oblężony Frombork i przez Gdańsk ruszył w kierunku Pucka, zaś pod Świecinem 17 września 1462 roku pokonał w bitwie siły krzyżackie. (1463–1466) W lipcu 1463 roku Dunin rozpoczął oblężenie Gniewu, którego załoga utrudniała komunikację Królestwa z Gdańskiem. Na odsiecz oblężonym ruszyli Krzyżacy, czego efektem była również wygrana dla Polski. Bitwa na Zalewie Wiślanym, w której 15 września 1463 roku połączone floty Gdańska i Elbląga rozbiły flotę krzyżacką. Bitwa ta przypieczętowała klęskę Zakonu. Polacy uzyskali olbrzymią przewagę w działaniach lądowych oraz absolutną dominację w żegludze wiślanej i bałtyckiej. 1 stycznia 1464 roku poddał się Gniew i połączenie Krzyżaków z zachodem zostało przerwane. 13 grudnia 1463 roku dowódca krzyżacki Bernard Szumborski zdradził Krzyżaków i wszedł w porozumienie z królem. 18 marca 1464 roku zwierzchnictwo polskie uznał biskup warmiński Paweł Legendorf. W tym czasie Piotr Dunin zdobył na Pomorzu Puck, Starogard i 21 września 1466 roku w obecności króla zdobył Chojnice, pod którymi wojna się rozpoczęła. Od roku 1464 trwały przerywane co jakiś czas rokowania, zakończone podpisaniem w 1466 II pokoju toruńskiego. Po raz kolejny wyniki rokowań nie odzwierciedlały faktycznej przewagi Polaków nad Krzyżakami, jednakże wystarczyło to do wyeliminowania Zakonu z grupy liczących się w ówczesnej Europie potęg. Pokój ten nie został uznany przez papieża oraz cesarza, co pomniejszało jego znaczenie w stosunkach międzynarodowych. Jednakże na II Pokoju toruńskim widniał podpis legata papieskiego, biskupa lewantyńskiego Rudolfa. Nowe ziemie podzielono na trzy województwa: chełmińskie, pomorskie i elbląskie. W 1469 wprowadzono sądy grodzkie i ziemskie, upodabniając ustrój Prus do Korony.