opisz mechanizm powstawania dźwięku.

Mechanizm powstawania dźwięków Dźwięk powstaje w wyniku drgań powietrza przeciskającego się przez tzw. struny głosowe. Organizmy żywe już przed pojawieniem się człowieka używały dźwięków, by coś wyrazić, przekazując je na pewna odległość, nieraz na dość znaczną, co było ważne np. Jako ostrzeżenie. Do artykulacji dźwięków człowiek używa, podobnie jak zwierzęta, narządów, które pierwotnie służą do innych bardziej dla życia ważnych czynności. Mowa jest zjawiskiem późnym w rozwoju ewolucyjnym organizm, w żywych. Natura jest oszczędna i nie buduje nowych narządów dla nowo zdobywanych czynności, najczęściej wykorzystuje juz istniejące, czy chwilowo mniej używane, przystosowując je do danej sytuacji. W ten sposób narząd głosowy, krtań służy pierwotnie do ochrony skrzyżowania drogi pokarmowej z oddechową, czyli sprawuje funkcje ochronną , która uniemożliwia wpadanie kęsów pokarmowych w czasie połykania do tchawicy i oskrzeli, zastał przystosowany do tworzenia głosu. Jama ustna stanowi początkowy odcinek drogi pokarmowej. W niej pokarm zostaje rozdrobniony i zwilżony śliną by ułatwić mu przejście do gardła i przełyku. Jama ustna ma więc w związku z tym duży zakres ruchów i możliwość zmiany kształtu, podobnie zresztą jak gardło. Fakt ten został wykorzystany do przetwarzania dźwięków tworzących się w krtani, które przez jamę gardłową i ustną wydobywają się na zewnątrz. Zmiana kształtu tych jam powoduje wytwarzanie się różnych przewężeń i przeszkód na drodze dźwięków krtaniowych. Są one przyczyna różnych przemieszczeń energii akustycznej, co daje zmianę barwy i w ten sposób przyczynia się do tworzenia dźwięków mowy, głosek. Podstawowymi cegiełkami, z których powstają słowa, są głoski, ze słów z kolei powstają zdania. Czynność mowy rozpanoszyła się w narządach, które służyły pierwotnie do innych, bardziej życiowych ważnych celów. Mowa w ten sposób jest jak gdyby "sublokatorem". Wynikają z tego rozliczne kłopoty i niedogodności. Czynności bowiem podstawowe życiowo ważne, muszą być respektowane, a czynności dodatkowe niejednokrotnie z tego tytułu muszą ponieść szkodę. Wymagania jakie mowa stawia mięśniom oddechowym, mięśniom krtani i jamy ustnej, są bardzo duże i niejednokrotnie przekraczają one wymagania stawiane przez czynności podstawowe tych narządów. Przede wszystkim chodzi o szybkość wykonywanych ruchów. Nie mniej ważna jest ich precyzja i rytmiczność. Jeżeli uprzytomnimy sobie , że trwa około 2 ½ sekundy i złożone jest z wielu, czasem bardzo się od siebie różniących głosek mowy, które wytwarzane są za pomocą ruchów mięśni niekiedy o dość dużym zakresie, to zdamy sobie sprawę z wymagań stawianych tym narządom. Głoski mowy następują po sobie przeciętnie z szybkością ok. 8 na sekundę. Każda głoska ma swój charakterystyczny czas, do tego należy wziąć pod uwagę, że poszczególne głoski mowy składają się z niestałych elementów, i że nie ma ustalonego obrazu akustycznego danej głoski. Ich różnice w dużym stopniu zależą od sąsiedztwa, w jakim się znajdują. Utrudnia to oczywiście i ich wytwarzaniu i rozumieniu. Ruchy artykulacyjne muszą więc być szybkie i precyzyjne. Okazało się bowiem, że mięśnie artykulacyjne przygotowują się do mającego nastąpić ruchu już o 6 głosek naprzód, by tym zapewnić sobie precyzje wykonania. Czynności mówienia jako całość dokonuje się w specjalnie do tego celu przystosowanych ośrodkach mowy w mózgu. Ograniczymy się jedynie do stwierdzenia, że uczuciowy ośrodek mowy - taki, który zajmuje się jej rozumieniem - jest umiejscowiony w płacie skroniowym, zaś ruchowy w płacie czołowym, w dolnej jego części. U ludzi praworęcznych ośrodki mowy zlokalizowane są w lewej półkuli mózgu, u leworęcznych sytuacja jest bardziej skomplikowana i ogólnie można stwierdzić, że w większości przypadków ośrodki te umieszczone są w prawej półkuli mózgu. Pomiędzy tymi ośrodkami istnieją liczne połączenia. Ponadto istnieją jeszcze dodatkowe ośrodki mowy, ośrodki pamięci i podkorowe obszary decydujące o precyzji wypowiedzi.